"Một món quà bao giờ cũng đẹp. Khi ta nhận hay cho một món quà, ta cũng đẹp lây vì món quà đó." - Vừa nhắm mắt vừa mở của sổ.
Đó là lời một người bố dạy con. Đó, là lý thuyết. Về những món quà, và những người tặng quà. Nhưng hiển nhiên, thực tế đâu phải lúc nào cũng như thế?
Một món quà hối lộ, có đẹp không? Một món quà để lấy lòng và lợi dụng, có đẹp không? Và có từ nào thích hợp hơn từ quà để gọi chúng không?
Hình như là không.
Và từ quà bỗng trở nên thật phức tạp, khác xa so với cái lý thuyết của nó. Bỗng nảy sinh những món quà thực sự, những món quà dơ bẩn, và cả những món quà vớ vẩn và xấu xí. Bỗng liên tục có những khái niệm đắp thêm vào cho lý thuyết. Như một món quà phải đến từ trái tim, phải là kết tinh của lòng thành và tình cảm. Và đừng để mình bị lừa phỉnh, bị làm mờ mắt bởi những món quà, vì không phải chúng đều tốt cả đâu.
Ừ, và đó chỉ mới là một ví dụ.
Đọc lại Chobits, chợt nhận ra rằng, Chii là một tâm hồn được xây dựng từ lý thuyết. Chii hay hỏi những điều mà con người luôn cho rằng mình biết rất rõ. Chii hỏi về đau. Về mỉm cười. Về nước mắt. Chii hỏi rất nhiều, và những câu trả lời Chii nhận được là gì? Là những lý thuyết.
Không phải thứ lý thuyết nào cũng giống nhau, cũng "đồng bộ" về cách diễn đạt. Nó tùy thuộc vào việc người truyền kiến thức kia đã học được những khái niệm ấy như thế nào.
Thử hỏi bất kỳ ai đó về khái niệm "đau" xem. Có người sẽ nói, đó là cảm giác khi thấy một sinh linh chết đi mà chưa sống được trọn vẹn cuộc đời mình, và cảm giác đó sẽ càng mãnh liệt hơn, nếu như ta yêu thương sinh linh đó. Có người sẽ nói, đau là khi ta bị xúc phạm, bị làm tổn thương. Đau là khi con dao cứa vào tay ta tóe máu. Đau là khi bất lực trước sự buồn khổ của những người ta trân trọng.
Đấy chỉ mới là một khái niệm. Một cảm giác cơ bản nhất của con người. Một khái niệm mà ai cũng có thể hiểu, và có thể diễn đạt thành lời ở một mức độ nào đó.
Nói nôm na, đó mới chỉ là một trong những khái niệm đơn giản nhất.
Và đó là những lý thuyết mà từng người, từng người đã dạy cho Chii. Chưa hề tiếp xúc với cuộc đời, nên những lý thuyết ấy vẫn tươi nguyên trong Chii, chưa bị lớp tro thời gian làm hoen ố.
Chii có tốt không? Có những suy nghĩ, những hành động đơn thuần làm ta ngưỡng mộ không? Hình như là có.
Giống như một đứa trẻ chập chững học những bước đầu tiên: học nghe, học nói, học hiểu và cảm nhận.
Đơn thuần và ham học hỏi.
Hai yếu tố tốt đẹp đó sẽ giấu đi những lý thuyết đơn thuần vào sâu thẳm trong tâm trí, sâu đến nỗi không ai buồn nhặt nó lên để dùng mà nhìn đời.
Những bộ óc đơn thuần, những lý thuyết đơn thuần, sẽ bị sự phức tạp vĩ đại của hiện thực nuốt chửng. Những con người ham học hỏi sẽ không ngần ngại làm xúc tác cho quá trình ấy. Họ tiếp thu tất cả những phức tạp có thể, thu thập hết những thứ mà họ cho rằng mình sẽ cần để tự vệ, và bảo vệ.
Như một cái cây sinh trưởng quá tốt, mọc ra quá nhiều, quá nhiều, quá nhiều nhánh. Để rồi bị nhấn chìm bởi chúng. Khi ấy con người không thể nhìn thấy cái cây nữa và bèn dùng một vài trong vô số những chiếc cành cho cuộc sống.
Khi được hỏi đến, mỗi người thường lục tìm cái gốc cây của mình, và giải đáp câu hỏi họ có theo cách họ học được. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ sẽ sử dụng cái cây ấy. Đa số người thích dùng cành hơn.
Đó là số phận bi thảm của những lý thuyết "chân chính".
Bản thân tôi rất không thích những khi người ta cười phì, phẩy tay và chê bai rằng một số thứ chỉ là lý thuyết suông. Câu nói ấy có thể xuất hiện ở nhiều dạng khác, như nó chỉ tồn tại trong những câu chuyện cổ tích; lý thuyết ấy cổ lỗ sĩ lắm rồi; thực tế không bao giờ như thế được đâu.
Tôi không nói ai sai cả. Nhưng tôi tin, rằng đó là cái gốc, cái rễ, cái làm hình thành nên nhân cách của mỗi người trong chúng ta. Lý thuyết là cái hướng dẫn ta làm người, như lúc ta còn bé.
Liệu thế giới này có trở nên tốt đẹp hơn, nếu ta chỉ biết đến những lý thuyết cơ bản nhất? Như quà là tấm lòng, cười là vui, khóc là buồn, ôm là yêu thương? Như thầy cô là để dạy những điều hay, những người công an luôn quang minh chính trực là để bảo vệ cộng đồng, và bạn bè là để bảo vệ nhau?
Và sống với sự nguyên sơ ấy?
Chii tốt. Những đứa bé tốt. Những con người vừa được lý thuyết xây nên đều tốt, đều lý tưởng.
Nhưng ừ, đó vẫn chỉ là lý thuyết.
Những cái cây vẫn luôn phải có cành.
Vấn đề chỉ là, ta chọn lấy gì để dùng cho đời ta.
Cuộc đời vốn là kết quả của những sự lựa chọn mà.
22/04/2012
Lảm nhảm về một thứ lớn đến nỗi không nhìn thấy hết được.
